Wątroba - budowa i funkcje wątroby, po której stronie leży i co jej szkodzi

Wątroba, jako centralny element układu metabolicznego, pełni funkcję naturalnego „filtra”, odpowiadając za detoksykację krwi i uczestnicząc w wielu procesach metabolicznych.

Wątroba to najobszerniejszy organ w jamie brzusznej i drugi co do wielkości narząd w organizmie człowieka – zaraz po skórze. Jak wygląda ten narząd i gdzie jest zlokalizowany? Dowiedz się, jakie pełni funkcje, co jej szkodzi oraz jak wspomóc jej pracę.

Jak wygląda i gdzie znajduje się wątroba?

Wątroba (z greckiego „hepar”) należy do układu pokarmowego i jest umiejscowiona w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej, w prawym podbrzeżu tuż pod przeponą, w pobliżu prawych żeber, częściowo przechodząc do górnego nadbrzusza i lewego podbrzeża¹.

Wątroba to największy narząd miąższowy w ciele człowieka. Stanowi 2,3-3% jego masy². Jej waga w przypadku dorosłych mężczyzn waha się od 1500 do 1700 gramów, natomiast u dorosłych kobiet wynosi od 1300 do 1500 gramów. Narząd ten jest całkowicie chroniony przez łuk żebrowy, ale w sytuacji jego powiększenia może wysuwać się spod żebra.

Wątroba jest zbudowana z milionów komórek zwanych hepatocytami². Dzieli się na cztery płaty: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty, a jej miąższ jest otoczony torebką wątrobową¹. Wątroba to narząd o najwyższej temperaturze spośród całego organizmu³. W ciągu minuty przepływa przez nią 1,8 litra krwi².

Jakie funkcje pełni zdrowa wątroba?

Zdrowa wątroba jest ważnym organem, który pełni niemal 500 ważnych funkcji², z których najważniejsze obejmują kilka istotnych procesów.

Najważniejsze funkcje wątroby to:

  1. detoksykacja, czyli odtruwanie organizmu z toksyn,
  2. tworzenie i wydzielanie żółci, niezbędnej do efektywnego trawienia tłuszczów,
  3. udział w przemianie materii – wątroba odpowiada za metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów,
  4. filtrowanie krwi,
  5. termoregulacja – wątroba pomaga w utrzymaniu odpowiedniej temperatury ciała²,
  6. magazynowanie witamin, zwłaszcza A, D, B6 i K oraz składników mineralnych, takich jak żelazo, które są niezbędne w wielu procesach metabolicznych.

Co może zaszkodzić wątrobie?

Ponieważ wątroba jest elementem układu pokarmowego, może ucierpieć w wyniku niezdrowej diety i niewłaściwych nawyków żywieniowych. Pewne produkty i potrawy szczególnie niekorzystnie wpływają na jej zdrowie. Wśród nich znajduje się żywność wysokoprzetworzona oraz z dużą zawartością tłuszczu i węglowodanów. Są to m.in.:

  • chipsy,
  • fast-food,
  • tłuste mięsa i wędliny,
  • słodycze,
  • potrawy smażone,
  • alkohol⁴.
Regularne spożywanie tych produktów może prowadzić do jej przeciążenia.

Wpływ diety na funkcje wątroby

Badania wykazały, że dieta ma istotny wpływ na wątrobę i jej prawidłowe funkcjonowanie, zwłaszcza jeśli chodzi o aktywność enzymów, takich jak ALT (aminotransferaza alaninowa) i AST (aminotransferaza asparaginianowa).

Zbyt duży udział węglowodanów i tłuszczów trans w codziennej diecie może prowadzić do problemów z wątrobą. Dobrze zbilansowany jadłospis – bogaty w świeże warzywa i owoce, odpowiednią porcję białka i zdrowych tłuszczów oraz węglowodanów złożonych – wspiera pracę wątroby na co dzień⁵.

Jak wesprzeć pracę wątroby?

Aby zadbać o prawidłowe funkcje wątroby, niezbędne jest wprowadzenie podstawowych zasad zdrowego stylu życia. Warto więc:

przejść na dobrze zbilansowaną dietę,
włączyć umiarkowaną aktywność fizyczną, np. spacery lub jazdę na rowerze,
zadbać o odpowiednią dawkę snu i odpoczynku.

Można też wesprzeć pracę wątroby, włączając do diety odpowiednią suplementację, np. preparat zawierający L-asparginian L-ornityny, który jest połączeniem dwóch aminokwasów obecnych w wątrobie oraz cholinę, która wchodzi w skład niektórych fosfolipidów.

Warto wiedzieć, że cholina pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu wątroby oraz przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu tłuszczów. Uczestniczy w syntezie fosfolipidów, takich jak fosfatydylocholina, która jest elementem błon komórkowych i lipoprotein⁶.

Bibliografia
  1. 1

    Wątroba – gdzie się znajduje, budowa, funkcje, Prof. (emer.) dr hab. Jacek Juszczyk, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcje; data dostępu 10.03.2022

  2. 2

    Kuntz E, Kuntz H-D. Hepatology. Textbook and Atlas. 3rd Edition. Springer Medizin Verlag Heidelberg 2008

  3. 3

    Baconnier P, Benchetrit G, Tanche M.Liver heat production and temperature regulation in the anesthetized dog. Am. J. Physiol. Regul. Integr. Comp. Physiol. 1979; 237(5):334–33

  4. 4

    mgr inż. Joanna Jaczewska-Schuetz, Gdy choruje wątroba, Narodowe Centrum Edukacji  Żywieniowej https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/gdy-choruje-watroba/ data dostępu: 10.03.2022

  5. 5

    L. Purkins i in., The influence of diet upon liver function tests and serum lipids in healthy male volunteers resident in a Phase I unit, Britis Journal of Clinical Pharmacology: Volume57, Issue2, February 2004, Pages 199-208: https://doi.org/10.1046/j.1365-2125.2003.01969.x

  6. 6

    SH Zeisel, KA da Costa, Choline: an essential nutrient for public health, Nutr Rev, 67 (2009), pp. 615-623: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2161831323001370